آیا رودخانه ها و دریاچه ها می توانند از خشکسالی نجات پیدا نمایند؟ - طفره

به گزارش خبرنگاران به نقل از دویچه وله، امواج گرمای شدید تابستانی اروپا رودخانه های سراسر این قاره را به پایین ترین سطح خود در سالیان اخیر رسانده است. آبراه های اصلی مانند راین، دانوب و پو در حال گرم شدن هستند و در سطوح بسیار پایینی قرار دارند و کشاورزی، تجارت، آب آشامیدنی و زیست بوم های طبیعی را تهدید می نمایند. رصدخانه خشکسالی اروپایی (EDO) گزارش داده که نزدیک به 50 درصد از این قاره تحت هشدار خشکسالی واقع شده است و بعضی از تحلیلگران آن را بدترین شرایط در 500 سال اخیر می دانند.

با ادامه سوزاندن سوخت های فسیلی که سیاره را داغ تر می نمایند انتظار می رود امواج گرما و خشکسالی تکرار و تشدید شوند. کشور ها باید خود را با این شرایط سازگار ساخته و با پیامد های آن مقابله نمایند.

سطح پایین تر آب و دمای بالاتر برای رودخانه ها و دریاچه ها چه معنایی دارد؟

سطوح پایین آب رودخانه و دریاچه ها تنها یک خبر بد برای رفاه ما نیستند هم چنین، خبر بدی برای سلامت رودخانه ها و دریاچه ها و حیات وحش وابسته به آن می باشند.

خوزه پابلو موریلو افسر برنامه در موسسه بین المللی آب استکهلم به دویچه وله می گوید: زمانی که سطح آب کاهش می یابد فضای زندگی محدود می گردد و جمعیت های گیاهی و جانوری برای همزیستی کوشش می نمایند. کیفیت آب کاهش می یابد و زیست بوم ها مختل می شوند. تغییرات در دما و سطوحی که خارج از حد نرمال هستند می توانند به سرعت خطر تغییرات شدید در شرایط زیست بوم رودخانه ها و دریاچه ها را افزایش دهند. این آسیب تنها محدود به رودخانه ها نیست بلکه می تواند به زیست بوم های مجاور در بالادست و پایین دست توسعه یابد که بر روی خدماتی که رودخانه ها ارائه می دهند مانند آب آشامیدنی، تامین غذا، آبیاری و مواد مغذی تاثیر می گذارد.

از آنجایی که آب های گرم تر محیطی مساعدتر برای باکتری ها و سایر آلاینده ها هستند برای آب آشامیدنی خطر آلودگی را به همراه دارد. سطح پایین آب به این معنی است که احتمال رقیق شدن و شسته شدن آن آلاینده ها کمتر است. موریلو اضافه نمود: وقتی یک زیست بوم برای مدت طولانی تحت استرس شدید قرار می گیرد بازیابی آن به طور فزاینده ای سخت می گردد.

جلبک های مضر شکوفا می شوند

آب های گرم تر تعادل ظریف زیست بوم های آبی را مختل می نمایند. موریلو می گوید: دما برای زیست بوم های آبی بسیار مهم است، زیرا بر شیمی آب تاثیر می گذارد. با افزایش دمای آب، آب اکسیژن محلول کمتری در خود نگه می دارد. بدون آن اکسیژن، زنده ماندن برای جانداران محلی، گیاهان و حیوانات آبزی چالش برانگیزتر می گردد.

بعضی از پژوهشگران به سطح پایین اکسیژن به عنوان یک عامل تشدید نماینده در تلف شدن انبوه ماهیان اخیر در رودخانه اودر بین آلمان و لهستان اشاره نموده اند. پایین بودن سطح آب از سال 2018 میلادی همراه با دمای بالای آب در حدود 25 درجه سانتیگراد به معنای استرس ماهی در رودخانه است. موریلو اشاره می نماید سطوح پایین تر اکسیژن و افزایش آلودگی مواد مغذی می تواند منجر به تحریک رشد جلبک های آب شیرین گردد فرآیندی که اوتروفیکاسیون (فرایندی است که در آن محیط مواد مغذی بیش از احتیاج خود دریافت می نماید) نامیده می گردد.

او می افزاید: این مسائل می توانند یکدیگر را تقویت نمایند. برای مثال، غلظت بالاتر مواد مغذی می تواند منجر به شکوفه های جلبکی گردد که سطح اکسیژن را کاهش می دهد. این شرایط می تواند منجر به مرگ بیوتا گردد که بار مواد مغذی را افزایش می دهد.

این مورد در دریاچه ایری در مرز بین کانادا و ایالات متحده اتفاق افتاده جایی که رواناب مواد مغذی کشاورزی شاهد بازگشت شکوفه های جلبکی سمی در حوضه غربی بوده است. هر دو کشور در نیمه دوم قرن بیستم با کاهش رواناب پیروز به کاهش شکوفه های جلبکی شدند. با این وجود، آب های گرم تر دریاچه در دو دهه گذشته به ویژه در سال های 2011.2014 و 2015 میلادی شاهد عود جلبک ها بوده است. این امر باعث ایجاد منطقه ها مرده با اکسیژن ضعیف و باعث مرگ ماهی ها شده است.

آبراه ها با رسوب خفه شده اند

رودخانه های خشک، کم حرکت و دریاچه های در حال انقباض نیز احتمال بیشتری برای افزایش رسوب دارند. این تجمع غیر طبیعی رسوب با جلوگیری از رشد پوشش گیاهی و آسیب رساندن به منابع غذایی برای ماهی ها و دیگر آبزیان زیستگاه طبیعی منطقه را از بین می برد. برای مثال، طبق گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آلودگی رسوبی ناشی از فرسایش طبیعی و استفاده از زمین های انسانی هرساله حدود 16 میلیارد دلار (15.8 میلیارد یورو) خسارت زیست محیطی به همراه دارد.

موریلو اعلام نمود که این رسوب در حالی که یک مشکل بالقوه در یک منطقه می باشد ممکن است برای زیست بوم های دلتا ها و تالاب های ساحلی در پایین دست حیاتی باشد.

او اضافه نمود: این شرایط هم چنین می تواند جهت های مهاجرت ماهیان به بالادست یا دسترسی به غذا برای حیات وحشی که در کنار رودخانه ها و دریاچه ها زندگی می نمایند را تحت تاثیر قرار دهد.

چگونه می توانیم به بهبود رودخانه ها و دریاچه ها یاری کنیم؟

دانشمندان نسبت به این موضوع مطلع هستند که ما باید انتشار گاز های گلخانه ای را که باعث تغییر آب و هوا می گردد کاهش دهیم تا به علل ریشه ای خشکسالی و گرمای شدید رسیدگی کنیم. با این وجود، حتی اگر فورا به این چالش رسیدگی کنیم اثرات آن بر آبراه های ما هنوز برای دهه های آینده محسوس خواهد بود. با این وجود، اقداماتی وجود دارند که می توان برای یاری به دریاچه ها و رودخانه ها انجام داد. یکی از راه های جلوگیری از گرمای بیش از حد رودخانه ها این است که مطمئن شوید در سایه قرار دارند. در طول دهه گذشته، یک ابتکار بریتانیا به نام خنک نگه داشتن رودخانه ها که به وسیله سازمان دولتی آژانس محیط زیست راه اندازی شد بیش از 300000 درخت را در امتداد سواحل رودخانه ها و نهر ها در سراسر کشور کاشته است.

این درختان به سایه انداختن روی جریان های آب یاری می نمایند و دما را در رودخانه های کوچک به طور میانه 2 تا 4 درجه سانتی گراد کاهش می دهند که فضایی آرام را برای سالمون ها و قزل آلای قهوه ای فراهم می سازد. یکی از منطقه ها ثبت شده سایه دار در امتداد رودخانه ریبل در شمال غرب بریتانیا بود که در روز های گرم تا 6 درجه خنک تر شده بود. این درختان هم چنین زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری بومی را فراهم می نمایند از فرسایش جلوگیری نموده و رسوبات و آلودگی را پیش از رسیدن به آب فیلتر می نمایند.

بازگرداندن رودخانه به حالت طبیعی

رودخانه های به شدت اصلاح شده در برابر گرمای جهانی مقاومت کمتری دارند و در خشکسالی و سیل قادر به نگهداری آب نیستند. بازگرداندن جریان و شرایط طبیعی آن یک راه چاره است. این امر با برداشتن سد ها و سایر موانع بلااستفاده می تواند به آب اجازه دهد تا بار دیگر آزادانه جریان یابد. این یک وظیفه بزرگ در اروپا است. طبق داده های سال 2020 میلادی این قاره خانه حداقل 1.2 میلیون موانعی (از جمله سدها) است که رودخانه ها و نهر ها را تکه تکه می نماید.

در این باره، Dam Removal Europe ائتلافی از گروه های محیط زیست شامل صندوق جهانی حیات وحش و بنیاد جهانی مهاجرت ماهیان است که حذف دست کم 239 سد و موانع ایجاد شده دیگر را در 17 کشور اروپایی در سال 2021 میلادی ثبت نموده است که اسپانیا، فرانسه و سوئد پیشتاز این راه هستند. این ائتلاف یکی از گروه هایی است که در سراسر قاره اروپا یاری می نماید رودخانه ها همراه با تالاب ها و مرداب های مجاور به حالت طبیعی تر بازگردانده شوند. در اغلب مواقع ماهیان بومی و گونه های گیاهی به سرعت پس از برداشته شدن موانع خود را بازسازی می نمایند.

موریلو می گوید: راه های زیادی برای یاری به بهبود رودخانه ها وجود دارد. به طور کلی، ما باید استرسی را که بر زیست بوم های آب شیرین تحمیل می کنیم کاهش دهیم. او می افزاید: در نظر گرفتن مدیریت جامع تر این زیست بوم ها لازم است مدیریتی که به این نکته توجه کند که دریاچه ها، رودخانه ها، نهر ها و اقیانوس های ما تا چه حد به هم مرتبط هستند و به یکدیگر وابسته می باشند.