خبرنگاران از هزیمت دیپلماسی تا نواختن بر طبل جنگ مالی - طفره

در نقطه هزیمت و شکست دیپلماسی، شعله های جنگ برافروخته می شوند و درست هنگامی که دیپلماسی با شکست روبرو می گردد بر طبل جنگ و ستیز نواخته خواهد شد؛ از این روست که جنگ را انتها دیپلماسی نامیده اند. در دنیای امروز جنگ ها فقط در ابعاد نظامی معنا پیدا نمی نمایند، بلکه وجوه دیگری را نیز شامل می شوند که از آن جمله می توان به جنگ مالی اشاره نمود. در جنگ مالی، کشورها با سلاح تحریم مناسبات تجاری را هم هدف قرار می دهند تا در این رهگذر توان کنشگری یکدیگر را به حداقل برسانند.

بر این اساس به نظر می رسد تحریم های مالی به صورت روزافزونی به یکی از وجوه آشکار سیاست خارجی و مالی آمریکا در روبروه با ایران بدل شده است. ایالات متحده بیش از سایر کشورها طی دهه 1990 از تحریم های مالی به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده نموده است. از آنجایی که تحریم های مالی یکجانبه در مقایسه با ابزار نظامی وسیله نسبتا کم هزینه ای را در اختیار سیاستمداران آمریکایی قرار می دهند، این ابزار از نظر آنها بسیار جذاب هستند. به نحوی که این کشور طی سالیان اخیر به کرات و به دلایل مختلف از این حربه علیه دیگران استفاده نموده است.

ایالات متحده آمریکا جهت تعقیب اهداف سیاست خارجی خود در سراسر دنیا پرچمدار استفاده از تحریم های مالی است. این کشور به دلایل گوناگون در مقاطع مختلف زمانی، از این ابزار استفاده نموده است. دلایلی که آمریکا جهت توجیه تحریم ها به کار می برد یک سری مفاهیم کلی را دربرمی گیرد که دارای طیف وسیعی هستند و از همین رو استناد به آنها آسان است. از جمله این توجیهات مسائل حقوق بشری، مقابله با تروریسم، مقابله با مواد مخدر یا حتی حمایت از محیط زیست است. به زعم مقامات آمریکا این عناوین چهره موجهی به سیاست های ایالات متحده می دهند. اما یکی از اهدافی که بیشتر از بقیه جهت توجیه تحریم به کار می رود، تغییر سیاست های کشور هدف است. بازدارنگی نیز یکی دیگر از اهداف تحریم است که در این صورت هدف از تحریم، بر حذر داشتن کشور تحریم شده از تعقیب بعضی سیاست های ناخوشایند در آینده است. منطق دیگر در برقراری تحریم ها نشان دادن تصمیم و اراده جهت اقدام است که اغلب برای اینکه کشوری تصمیم و اراده خود را به منصه ظهور برساند به وضع تحریم روی می آورد.

به همین دلیل نگارنده بر این باور است که مفهوم بازدارندگی از حوزه نظامی به حوزه های دیگری از قبیل مسائل سیاسی و مالی نیز سرایت نموده است. قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران توانسته است با افزایش هزینه بر محاسبات استراتژیک طرف های متخاصم و اتکا به مؤلفه های بازدارندگی خود، پاسبانی مقتدر برای حفظ تمامیت ارضی واستقلال سیاسی باشد. نقطه کانونی و اصلی تحقق بازدارندگی مالی، مقابله با جنگ روانی جبهه مخالف برای اثرگذاری بر افکار عمومی ملت ایران تلقی می گردد.

با این وجود، تجربه دولت ها نشان داده است که گاه تحریم ها به عنوان یک ابزار ممکن است به خاطر منافع سیاسی یک کشور مورد سوء استفاده قرار گیرد. اهمیت پی بردن به قانونی بودن یا نبودن تحریم و همچنین استفاده روزافزون کشورهای قدرتمند از این روش علیه کشورهای در حال توسعه ضرورت آنالیز و کنکاش در این مسئله را نشان می دهد. تحریم های مالی بین المللی به سرکردگی آمریکا علیه ایران هم در این راستا قابل ارزیابی است. در این زمینه حقوق بشر شهروندان، مثل حق دسترسی به دارو، سلامت و غذا مستقیما تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفته اند.

در واقع در دنیای امروز کشورها باید سطحی از مشارکت در بازار تجارت را داشته باشند تا بتوانند جوابگوی احتیاجهای حقوق بشری ملت خود باشند. همچنین حق تجارت به عنوان یکی از حقوق بنیادین دولت ها زمینه ساز توسعه مالی و اجتماعی است که خود از حقوق شهروندان محسوب می گردد. تا دولت ها حق دسترسی به بازار تجارت را نداشته باشند، نمی توانند موارد مورد احتیاج برای تجهیز زیرساخت های پزشکی بهداشتی و آموزشی که تضمین نماینده حق سلامت، بهداشت و آموزش است را به ثمر بنشانند.

بنابر همین دلایل، تحریم های مالی در این مورد به جای اینکه در راستای حفظ صلح به کار گرفته گردد، به عنوان ابزاری برای نقض حقوق بشر مورد استفاده قرار گرفته است. با این تفاسیر می توان گفت عرصه روابط بین الملل عرصه تقابل قدرت هاست و رژیم تحریم نیز در این چرخه قدرت عمل می نماید. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران از تمامی مبادی دیپلماتیک سعی بر آن داشته است تا به یک سازوکار مسالمت آمیز دست یابد. با این وجود ایالات متحده با زیر پا گذاشتن تمامی موازین بین المللی دیپلماسی را به شکست کشانده و وارد جنگ مالی تمام عیار با کشورمان شده است.

کارشناس روابط بین الملل