اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران - طفره

اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک سازمان بین المللی برای ادغام اقتصادی منطقه ای است. این اتحادیه شخصیت حقوقی بین المللی دارد و توسط پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا تأسیس شده است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا حرکت آزاد کالاها، خدمات، سرمایه و نیروی کار را فراهم و سیاست های هماهنگی بین واحدها را در بخش های مشخص شده توسط پیمان و توافق های بین المللی در اتحادیه دنبال می کند.

کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، جمهوری ارمنستان (در منطقه قفقاز در همسایگی شمال غربی ایران)، جمهوری بلاروس (در همسایگی شمال غربی روسیه و در همسایگی لهستان)، جمهوری قزاقستان و جمهوری قرقیزستان(در منطقه آسیای مرکزی) و فدراسیون روسیه هستند. به جز ارمنستان که با دیگر اعضا پیوستگی جغرافیایی ندارد (و عضویت ایران می تواند این حلقه اتصال را از طریق دریای خزر تأمین کند)، بقیه اعضا با یکدیگر پیوند زمینی مستقیم دارند.

این اتحادیه برای ارتقای جامع، بالا بردن رقابت و همکاری بین اقتصادهای ملی و ارتقای توسعه پایدار به منظور بالا بردن سطح زندگی ملل کشورهای عضو ایجاد شده است. حجم تجارت خارجی این اتحادیه با جهان خارج در سال 2018 برابر با 866 میلیارد دلار بوده که 79 درصد آن سهم روسیه بوده است.

در جلسه ای که روز یکشنبه 10شهریور در دفتر رئیس جمهور ایران تشکیل شد، وزرا و مسئولین دستگاه های ذیربط گزارشی از آخرین جزئیات برنامه ریزی برای اجرای موافقتنامه تجارت آزاد با اوراسیا ارائه کردند که بر مبنای آن مرکز تجارت و توسعه صادرات با منطقه اوراسیا در وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل می شود.

ایران کوشش دارد در شرایط کنونی با استفاده از فرصت ها و ظرفیت های ایجادشده در پی پیوستن به موافقتنامه اتحادیه اقتصادی اوراسیا، مناسبات اقتصادی با کشورهای منطقه، تکمیل و توسعه زیرساخت ها و تسهیلات لازم به ویژه در زمینه حمل ونقل دریایی و ریلی را برقرار و توسعه دهد. سهم ایران در تجارت خارجی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال 2018 برابر 503 (3دهم درصد) در صادرات و 2/0% (2دهم درصد) در واردات اتحادیه بوده است.

مجموع تجارت خارجی ایران با این اتحادیه 2/3 میلیارد دلار بوده که سهمی برابر 3/0% (3دهم درصد) در تجارت این اتحادیه نقش داشته است. البته این تأثیر بیشتر به سبب حجم عظیم تجارت خارجی روسیه بوده که حدود 680 میلیارد دلار است و بعد از آن قزاقستان واقع شده است که 93 میلیارد دلار تجارت خارجی داشته است. در این سال، حجم تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران 139 میلیارد دلار بوده است. (گزارش trademap.com)

لزوم ترسیم تصویر روشن از نوع و حجم صادرات و واردات با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ترسیم سازوکارهای عملیاتی دقیق به منظور رونق تولید و افزایش صادرات، مورد تأکید دولت جمهوری اسلامی ایران است.

مقرر شده است ایران از اوایل آبان ماه امسال رسما وارد اتحادیه اقتصادی شود و برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که کشور در یک موافقتنامه اقتصادی منطقه ای (به جز اکو) به شکل فعال وارد می شود.

روسای جمهوری روسیه و ارمنستان از دکتر روحانی دعوت کرده اند تا در اجلاس بعدی این اتحادیه که به زودی به میزبانی نخست وزیر ارمنستان و در ایروان برگزار خواهد شد، شرکت کند. باید درنظر داشت که در صورت ادامه سیاست همکاری های اقتصادی منطقه ای، ابتکاری هم به نام کمربند و راه از سوی چین ارائه شده است که کشورها و سازمان ها و مؤسسات و شرکت های بی شماری را در آسیا و اروپا و آفریقا برای همکاری در چارچوب جاده ابریشم جذب کرده (البته ایران در تدارک پیوستن به این سازوکار بسیار مهم است).

ایران حدود 20 میلیارد دلار با چین روابط تجاری دارد و چین جزو نخستین شرکای تجاری ایران است که 25 درصد کل حجم واردات ایران از جهان از این کشور تأمین می شود و 10 درصد از کل صادرات ایران به جهان نیز توسط چین وارد می شود. بنابراین مقایسه حجم و سهم تجارت خارجی ایران با 5 کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیایی در برابر چین بسیار ناچیز و قابل اغماض است. دیگر اینکه کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی ارواسیا در زنجیره تأمین ایران نمی توانند نقشی شاخص داشته باشند، هرچند در توسعه جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه تأثیرگذار خواهند بود و همکاری منطقه ای توصیه می شود.