روزشمار: 5 شهریور؛ روز بزرگداشت محمدبن زکریای رازی و روز داروساز - طفره

محمدبن زکریای رازی در سال 251 هجری قمری در شهر ری به دنیا آمد. در جوانی به فراگیری علم کیمیا و شیمی پرداخت و در اثر بخار و دود ناشی از زرگری، چشم هایش وَرَم کرد و برای معالجه، نزد طبیبی رفت. آن طبیب پانصد اشرفی طلا به عنوان حق معالجه از او گرفت و به رازی گفت:

کیمیا همین است نه عملیات تو. محمدبن زکریا، از آن پس ترک کیمیاگری کرد و در سن چهل سالگی به تحصیل طب پرداخت تا آن که مرجع تمامی اطبای زمان خود شد. معروفیت او در میان همگان به حدی رسید که عرب ها او را طبیب المسلمین و به مناسبت این که کتاب های او به زبان عربی است، جالینوس العرب، خوانده اند. رازی بعدها به سرپرستی بیمارستان های معروف عصر خود از قبیل بیمارستان بغداد و ری برگزیده شد.

برای محمدبن زکریای رازی، 56 کتاب در طب، 33 کتاب در علوم طبیعی، 17 کتاب در فلسفه، 14 کتاب در الهیات، 22 کتاب در کیمیا و ده ها اثر دیگر در علوم مختلف ذکر نموده اند که تا 184 عنوان برشمرده شده است. محمد زکریای رازی به عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) مشهور است. به گفته جرج سارتن، پدر تاریخ علم، زکریای رازی بزرگ ترین پزشک اسلام و قرون وسطی بود.

پایان این دانشمند بزرگ مسلمان در 60 سالگی درگذشت و در ری مدفون شد. سالروز تولد این پزشک مشهور مسلمان و ایرانی، برابر با پنجم شهریور، به پاسداشت مقام علم و دانش و گرامی داشت فرزانگان ایران زمین در جمهوری اسلامی ایران به عنوان روز داروسازی نام گذاری شده است.

بی گمان یکی از شاخه های بسیار مهم دانش پزشکی زمان ما دانش داروشناسی و داروسازی است و هیچ کدام از دست اندرکاران رشته های پزشکی از این دانش بی احتیاج نیستند. پزشک، داروساز، دندان پزشک، پرستار، ماما و دیگر وابستگان این رشته اگر داروشناس نباشند در کار خود پیروز نخواهند بود.

استفاده از دارو به قبل از تاریخ مکتوب می رسد به عنوان مثال: تسکین درد زخم های بدن به وسیله قرار دادن عضو در آب سرد یا استفاده از برگ تازه درختان یا گل آلود کردن عضو. از هنگام تهیه و جمع آوری مواد دارویی دانش داروسازی شروع شد و به این ترتیب در اثر بروز بیماری های مختلف و غریزه بقا در طول اعصار متمادی داروهای مختلف کشف شدند.

در قرن هفتم قبل از میلاد ASKLEPIOS به عنوان بزرگ ترین خدایان تندرستی مورد اعتقاد یونانیان بود و در آن موقع بیمار باید دست یا عصای آسک لپیوس یا زبان مار مقدس را می بوسید تا مورد رحمت خدا قرار می گرفت. عصای آسک لپیوس و مار مقدس که دور آن حلقه زده بود به عنوان نشانه رسمی پزشکی در دنیا شناخته شد. در سمت راست آسک لپیوس دخترش HYGIA می ایستاد که در دستش یک جام از شربت شفابخش برای بیمار قرار داشت و مار مقدس نیز بر بازویش حلقه زده بود. از آن به بعد جام و مار نیز به عنوان نشانه داروسازی در دنیا شناخته شد.

تعداد زیادی لوح و طومار و آثار دارو پزشکی کشف و تفسیر شده است که قدمت آن ها به سه هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. ایرانیان باستان جزو اولین کسانی بودند که دارو را می شناختند. در زند اوستا قسمتی به نام وندیدا به امور درمان اختصاص دارد. اوستا دو نسخه داشت یک نسخه آن در تخت جمشید در آتش سوزان اسکندر از بین رفت ولی دیگری که در آتشکده آذرگشسب نگهداری می شد به دست یونانیان افتاد و دانشمندانی نظیر جالینوس از آن بهره گرفتند.

در سال 1229 شمسی جهت پیشرفت علوم با کوشش امیرکبیر دارالفنون تأسیس شد که در قسمت پزشکی یک معلم داروساز ایتالیایی داشت. در سال 1297 کلاس طب جدا شد و مدرسه عالی طب نام گرفت و در سال 1301 مدرسه دواسازی تاسیس شد. در سال 1311 دوره داروسازی 5 سال بود و دانشجویان به جز ساعات درس باید در یکی از داروخـانه های تحت نظر یک داروسـاز مجرب و معروف مشغول آمـوزش عملیات داروسازی می شدند.

در سال 1313 که دانشگاه تهران تاسیس شد،مدرسه دواسازی به دانشکده تبدیل شد. اولین داروخانه با داروهای گیاهی در سال 1227 شمسی در مریض خانه دولتی که به وسیله امیرکبیر تأسیس شد، دایر شد و اولین داروخانه به سبک نو به وسیله شوربن آلمانی معلم داروسازی دارالفنون در خیابان ناصرخسرو تاسیس شد. از نخستین ایرانیانی که داروخانه تاسیس کردند، آقای دکتر هوشنگ نظامی بودند که داروخانه نظامی را در خیابان چراغ برق افتتاح کردند.

در همین روز:

• تعویض تاریخ موهوم شاهنشاهی به سال هجری شمسی (1357 شمسی)
• اعلام ملی شدن کلیه معادن کشور (1359 شمسی)
• تولد ابن نَجّار مورخ، محدث و ادیب مسلمان (578 قمری)
• استفاده از سلاح توپ برای اولین بار در جنگ بین انگلستان و فرانسه (1346 شمسی)
• تصویب اعلامیه حقوق بشر و شهروند در جریان انقلاب کبیر فرانسه (1789 شمسی)