رصدخانه ایران در مراغه 800 ساله شد - طفره

جهت دریافت خدمات اجرای جزئیات اجرایی بام سبز با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. روف گاردن و بام سبز با بهترین قیمت و بهترین کیفیت را از ما بخواهید.

بنابر گزارش خبرگزاری های رسمی کشور، 800 سال پیش در چنین روزی اولین رصدخانه ایران در مراغه ساخته شد. روزگاری که هیچ جای دنیا خبری از دستگاه های پیشرفته نظیر تلسکوپ و دوربین های نجومی نبود، دانشمند ایرانی به نام خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه را در استان تبریز بنا کرد که سال ها از آن عنوان پیشرفته ترین رصدخانه دنیا نام می بردند و محلی برای مطالعه های فصلی و نجومی دانشمندان ایرانی به شمار می رفت. این رصدخانه در دوره حکومت هلاکوخان ساخته شد و در حال حاضر از آن به عنوان یک آثار باستانی کشور یاد می گردد. رصدخانه ایران در مراغه یک یادگار از دوره طلایی علم و فرهنگ ایران باستان و دانشمند بزرگ ایران خواجه نصیرالدین طوسی است که به دست او و با همراهی عده ای از فضلا و دانشمندان بنا شده است.

آنچه جالب است بدانید این است که کاربری رصدخانه مراغه تنها آنالیز ستارگان نبود بلکه یک سازمان علمی بزرگی بود که بیشتر شاخه های دانش در آن درس داده می شد و از مشهورترین دانشمندان آن موقع قطب الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان نیز بوده است.

این رصدخانه در شهر مراغه بر روی تپه 110 متری صدر داغی مراغه واقع شده است. قرار گیری این رصدخانه در ارتفاعات باعث شده تا از بیشتر مناطق شهر قابل دیدن باشد و چشم انداز زیبایی به دریاچه ارومیه داشته باشد. بنا به درخواست خواجه نصرالدین طوسی، بنای این رصدخانه توسط معمار معروف آن دوران یعنی فخرالدین ابوالسعادات احمد بن عثمان مراغی ساخته شد. ساخت این رصدخانه در حدود 13 سال به طول انجامید. در تپه رصد خانه مراغه در مجموع 17 واحد معماری کشف شده است. یکی از این واحد ها متعلق به تاسیسات بعد از ویرانی رصد خانه است و باقی واحد ها، مجموعه علمی رصد خانه مراغه را تشکیل می دادند. واحد های کلی در دو دوسته قرار می گیرند. واحد هایی که در تحقیقات و فعالیت های نجومی به طور مستقیم کاربرد داشته اند و واحد های وابسته به مرکز علمی رصد خانه، که کاربرد های مختلفی از جمله کارگاه های ابزار سازی و ریخته گری، مدرسه و کتابخانه داشتند. برای رزرو هتل در تبریز به این صفحه بروید.

الگوبرداری از رصدخانه مراغه در کشورهای دیگر

در آن موقع به دلیل ارتباط علمی که بین دو کشور ایران و چین به دلیل چیرگی قوم مغول بر این دو سرزمین برقرار شده، دانشمندی چینی به نام فائو مون جی در این مرکز فعالیت داشته است. در آن موقع امپراطور چین به نام قوبیلای قان و بردار هلاکوخان، کارشناس هایی برای الگوبرداری از رصدخانه مراغه به ایران آمد و پس از بازگشت به چین رصدخانه ای را به همان شیوه ساختند.

به غیر از این دو، رصدخانه های استانبول و هند نیز از روی رصدخانه ایران در مراغه الگوبرداری نموده اند و حتی رصدخانه های بزرگ غرب همچون رصدخانه های تیکو براهه در حوالی دانمارک و کپلر از این رصدخانه الهام گرفته اند.

مختصری درباره تاریخ تخریب رصدخانه مراغه

در مورد رصدخانه ایران در مراغه اسنادی وجود دارد حاکی از این که، بنای رصدخانه های اوجین در هندوستان، منزو در بنارس، اورانین برگ در دانمارک و رصدخانه شانگهای چین نیز با الهام از رصدخانه مراغه ساخته شده اند.

بنابر نوشته هایی قدیمی حاکی از آن است که این بنا در حدود سال 720 هجری، کاملا تخریب شده و تنها ویرانه هایی از آن باقی ماند. تحقیقاتی که روی این بنا انجام شد، حاکی از آن است که رصدخانه ایران در مراغه به دستور دولت آن موقع تخریب شده است.

بعضی از کارشناسان نیز بر این باور هستند که در زمان الع بیگ (پادشاه سلسله تیموری) با احداث رصدخانه سمرقند به دستور او، دانشمندان مراغه ای را تشویق می کردند که به سمت سمرقند بروند در صورتی که آن ها از این امر سرباز می زدند و ترجیح می دادند که برای انجام مطالعات خود در رصدخانه مراغه بمانند. از همین رو الغ بیک دستور تخریب رصدخانه مراغه را صادر کرد. نوع تخریب بنا و بقایای برجای مانده از جمله کف پوش های ناقص نشان می دهد که احتمالا مردم محلی با آگاهی از تخریب رصدخانه، تقاضا می کنند تا در این فرصت از مصالح به کار رفته در بنا استفاده کنند و به این ترتیب فقط پی این بنا باقی می ماند.

قسمت های مختلف رصدخانه مراغه

در دهه 1350 یک باستان شناس و استاد دانشگاه به نام پرویز ورجاوند به همراه همکارانش اقدام به کاوش در محوطه باستانی رصدخانه ایران در مراغه شروع نمودند و دست به شناسایی قسمت های مختلف این سازه علمی و برجسته در زمان خود کردند.

نزدیک به 17 واحد معماری در تپه های رصدخانه کشف شد که یکی از آن مربوط به تاسیسات بعد از ویرانی رصدخانه می باشد و بقیه موارد واحدهایی هستند که در کنار هم مجموعه علمی رصدخانه مراغه را تشکیل داده اند. این واحدها در دو دسته قرار می گیرند که عبارتند از:

واحدهایی که مستقیما در کار فعالیت ها و تحقیقات نجومی مورد استفاده داشتند.

واحدهایی که از آن ها به عنوان واحدهای وابسته به مرکز علمی فعالیت می کردند و کاربردهایی ویژه ای همچون کتابخانه، مدرسه، کارگاه ریخته گری و ابزار سازی داشته اند.

با تحقیقاتی که در این منطقه صورت گرفت، معین شد ساختمان اصلی رصدخانه ایران در مراغه به شکل برجی استوانه ساخته شده و همچنین ساختمان هایی که در محوطه قرار دارند در میان آن ها یک کتابخانه و محلی برای اقامت کارکنان وجود داشته است.

بخش های مختلف رصدخانه ایران در مراغه:

• برج مرکزی رصدخانه و واحدهای مدور پنج گانه
• مدرسه، جهت آموزش محققان جوان در رشته هایی مثل نجوم، نور، ریاضیات، فیزیک و هندسه.
• کتابخانه ای بزرگ با کتاب های معتبر
• سرای استادان و پژوهشگران
• کارگاه بزرگ (احتمالا آزمایشگاه) متعلق به دانشمندان
• امکاناتی همچون مسجد، مدرسه و چاه آب.

محققان در پی کاوش در بقایای رصدخانه ایران در مراغه، توانستند طرحی از برج مرکزی آن را به دست بیاورند که شکلی استوانه ای داشته است. طبق این تحقیقات، قطر این برج در حدود 22 متر بوده است و در ساخت آن از انواع سنگ، اجر، گچ و کاشی استفاده شده است.

در حال حاضر گنبدی سفید رنگ برای محافظت از بقایای این رصدخانه روی آن کشیده شده است و شباهتی با ساختار اصلی این رصدخانه در گذشته ندارد. این اثر باستانی جز یکی از جاذبه های گردشگری داخلی و خارجی ایران محسوب می گردد و با استقبال خوبی از طرف بازدیدکنندگان روبرو می باشد.