تبدیل محله تاریخی سردشت به محلی برای دامداری - طفره

دامهایی که دیوارهای خانه های تاریخی را به دندان می کشند!

بعد از زلزله 9 شهریور 47 دشت بیاض، انگار فردوس نیز تاب نیاورد و پس از دو روز به خود لرزید تا تلی از خاک باشد تاریخ زندگی این مردم. پس از آن زلزله، شهر تون یا همان فردوس 5 محله بنام تالار، سادات، عنبری، میدان و سردشت داشته است. امروزه از آن 5 محله تنها آثاری از شهر قدیم در محله سردشت باقی مانده است. می گویند این محله بیشتر مقاومت نموده تا تاریخ شهر قدیم تون به کلی زیر خاک مدفون نگردد.

در کتاب تاریخ و مشاهیر فردوس آمد؛ محله سردشت در مجاورت تالار و در شمال غربی شهر قرار داشت و خیابان فردوسی مرز مشترک بین دو محله بود. حدود 15 درصد از مردم در این محله زندگی می کردند که از این تعداد 7.6 درصد کارمندان، 9.14 درصد تجار و کسبه و 4.35 درصد کشاورز و 43 درصد کارگران روزمزد بودند.

در کوچه پس کوچه های این محله تاریخی که قدم می زنی، آفتاب از لابلای دیوارهای کاهگلی به صورتت می تابد و تو می توانی تاریخچه زندگی مردم را از دیوار سیاهی که گویی روزی مطبخ خانه بوده ورق بزنی. از بادگیرهایی که برای سرمای خانه در دل کویر استفاده می شده تا درخت هایی که گویی زینت بخش حیاط خانه بوده و طاق هایی بر دیوار که نشان دهنده اتاق های پذیرایی از مهمان بودند، اما اکنون حال و روزی برای پذیرایی از مهمانان ندارند.

در کوچه ها قدم می زنی اما صدای دام ها تو را اذیت می نماید، صدایی که تبلوری نامانوس در این بافت تاریخی است و انگار نباید در میان موزه ای از زندگی مردمان وجود داشته باشد.

اکنون این محله حال و روز خوشی ندارد، دامداران به دلیل اینکه مالکیت خانه های مخروبه را دارا بوده، به حرفه دامداری سبک و سنگین مشغول هستند و این امر تاریخی بودن این محله را تخریب نموده است.

این شغل آبا و اجدادی را نمی توان رها کرد

پای صحبت دامداران که می نشینی حرف هایی به حق را بیان می نمایند، آنها می گویند اینجا ملک آبا و اجدادیشان است و نمی توانند جز اینجا در جای دیگر به شغل اجدادیشان بپردازند.

آنان می گویند نه پولی داریم که در جای دیگر دامهای خود را نگهداری کنیم و نه توان ادامه ندادن این شغل را داریم، معیشت ما به این امر بستگی دارد. راست هم می گفتند، این زندگی و درآمدشان با همین دامداری می چرخد.

وقتی دامها دیوارها را می خورند

اقدس کرم پور، مدیر پایگاه ملی شهر تاریخی تون فردوس و رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس پیرامون تبدیل محله تاریخی سردشت به محلی برای دامداری می گوید: محله سردشت تنها محله تاریخی به جامانده از مجموعه پنج محله شهر تاریخی تون است.

وی اضافه نمود: 14 اثر از این محله در سال 47 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که از این تعداد 11 اثر متعلق به خانه های تاریخی شاخص این محله است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه محدوده تاریخی سردشت حدودا 143 هکتار است، توضیح داد: شهر تون 90 هکتار است و از سال 47 که زلزله آمد و مردم به شهر جدید رفته اند مالکان بعد از چندین سال در خانه های خود به پرورش گوسفند پرداختند.

کرم پور با بیان اینکه در 20 خانه صاحبان، دامداری دارند و دیوارها تخریب شده، اضافه نمود: این خانه ها در محله سردشت قرار گرفته و به دلیل اینکه کل محدوده ارزشمند است از این جهت آسیب زاست.

وی با بیان اینکه از سال 85 نمایندگی میراث در فردوس راه اندازی شد و حدود 7 تا 8 سال است که موضوع در حال پیگیری است، توضیح داد: با مالکین صحبت نموده و تفاهم نامه هایی امضا شده تا از محل اعتبارات میراث به آن ها یاری کنیم تا بتوانند خانه هایشان را بازسازی نمایند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه این اعتبارات مربوط به بازسازی خانه های تاریخی است، اظهار کرد: تفاهم نامه امضا شده، اما چون مالکان اقدامی ننموده اند اعتبار لازم داده نشده است.

کرم پور ادامه داد: به غیر از محله که ثبت ملی شده، حدود 10 خانه به صورت جداگانه ثبت ملی شده که 5 خانه به میراث واگذار شده که دامداری در آن وجود ندارد.

وی با بیان اینکه پیگیری های لازم توسط استانداران مختلف صورت گرفته اما نمی دانیم چه طلسمی وجود دارد که این دامداری ها انتها نمی پذیرد، اضافه نمود: این مالکان نیز قشر ضعیف و متوسطی هستند که زندگی هایشان به دامداری بستگی دارد و نمی توان زیاد بر آنان سخت گرفت.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه این مسئله تحت تاثیر موضوع اشتغال و اجتماعی است، توضیح داد: ما می توانیم با هرگونه فعالیت آسیب زا در بنای تاریخی مقابله کنیم، اما چون موضوع به معیشت افراد مربوط است نمی توان سخت گیری زیادی کرد.

امنیت لازم برای گردشگری وجود ندارد

کرم پور با بیان اینکه دامداری در این منطقه باعث شده از نظر گردشگری از امنیت لازم برخوردار نباشد، ادامه داد: تا زمانیکه مجتمع دامداری در نزدیکی فردوس توسط جهاد کشاورزی آماده گردد، این معضل ادامه خواهد داشت.

وی با اشاره به نامطلوب شدن فضای تاریخی با وجود دام های سبک و سنگین و فضولات آنها توضیح داد: فراموش نکنیم که ایجاد درآمد پایدار از گردشگری بستگی به زیرساخت ها و خدمات مکان دارد و باید بپذیریم این محله در حال حاضر این امکانات را به لحاظ خدمات دهی ندارد.

محله ای تاریخی که هنوز زیرساختی برای گردشگری ندارد

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه تنها مزیت گردشگری در این محله، بازدید از آن است، اضافه نمود: هرسال بازارچه صنایع دستی در مقابل این محله برپا می کنیم تا گردشگران افزایش یابند.

وی با بیان اینکه این محله هنوز به سطح خدمات دهی گردشگری نرسیده است، توضیح داد: چند متقاضی و سرمایه گذار برای خانه ها و تبدیل آنها به بوم گردی و کارگاه صنایع دستی داشتیم، اما به لحاظ شرایطی که وجود داشت، امکان آن فراهم نشد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس اعلام کرد: هر وقت بازدید گردشگری از این محله داریم، یک هفته قبل از آن برای تمیز کردن این محله و پاک کردن فضولات دست به کار می شویم، با دامداران صحبت می کنیم تا علوفه ها و فضولات را در معابر جمع آوری نمایند.

کرم پور اعلام کرد: بازسازی بعضی مکان ها از محله از جمله ورودی محله را انجام داده ایم، اما حقیقت این است که تا این افراد و دامداران در محله هستند کارها به کندی پیش می رود.

جهاد کشاورزی نیز اعلام نموده پیگیری ها در حال اجرا است و مجتمع هایی در حال راه اندازی است که اگر تا انتها سال محقق گردد سعی خواهیم کرد با اولویت دامداران این منطقه واگذاری ها را انجام دهیم.

امیدواریم پیگیری ها زودتر جواب دهد، چرا که این محله می تواند یکی از محله های مهم برای ایجاد درآمد پایدار گردشگری در استان باشد و حقش این نیست که در زیر تلی از فراموشی تاریخی پنهان گردد.