کلیبر، محل برگزاری مراسم آیینی سکاها - طفره

میراث آریا: نسرین قهرمانی، سرپرست هیأت باستان شناسی امروز شنبه 4 آبان 1398 با اعلام این خبر گفت: نتایج آزمایش های انجام یافته روی یافته های بدست آمده از کورگان های جنوب غرب شهرستان کلیبر در آذربایجان شرقی توسط یک متخصص انسان شناسی دانشگاه ورشو حاکی از آن است، برخلاف آنچه احتمال داده می شد، خاکسترهای یافت شده در این کورگان ها خاکستر انسانی حاصل سنت جسدسوزی باشد، این خاکستر انسانی نیست.

او شرح داد: از این رو با توجه به سایر شواهد نظیر قربانی انسانی و حیوانی، اشیاء نذوراتی و سنگ های خاصی که نمی شود، کاربری واضحی بدان نسبت داد، به نظر می آید در هر سه تپه مورد کاوش مراسم خاصی در حال انجام بوده است.

به گفته این باستان شناس، سکاها بزرگترین مراسم دینی درباره تابیتی - وستا (Tabiti-Vesta) الهه بزرگ که مظهر آتش و شاید جانوران در میان سکاها بود را برپا می داشتند و اغلب انسان ها، اغنام و احشام را برای این الهه قربانی می کردند.

او گفت: هرودوت عنوان می کند هیچ پرستشگاه یا مکانی که آن را قطعا بتوان مربوط به مراسم دینی سکاها دانست وجود ندارد! به نظر هرودوت سکاها در محل مخصوصی برای عبادت گرد می آمده و پس از اجرای مراسم دینی خود از آنجا جا عزیمت می کرده اند، بی آنکه احساس کنند، محل مربوط بر اثر مراسمی که در آنجا انجام گرفته مقدس شده است.

قهرمانی خاطر نشان کرد: شواهد کاوش های دو فصل اخیر بیانگر آن است که این منطقه احتمالا محل برگزاری مراسم آیینی سکاها بوده و خاکستر بدست آمده نیز احتمالا نشان از اجرای مراسم برای الهه آتش بوده است.

او با بیان اینکه معماری سنگ چین شده این تپه ها که با توجه به حجم زیاد و بزرگی سنگ ها و وسعت محوطه کاوش شده کار بسیار پرزحمتی بوده و بسیار شبیه گورهای تدفینی سکاهاست، شرح داد: ولی نتایج این کاوش ها نشان می دهد، هر تپه سنگ چین شده ای الزاماً کورگان نیست و می توان با احتیاط اذعان کرد برخی از آنها برای اجرای مراسم آیینی سکاها استفاده می شده است.

این باستان شناس اضافه نمود: مشابه این محوطه ها در کوهستان های آلتای (غرب مغولستان) در تپه بیرام، در جنوب و شرق قزاقستان همچنین در گرنی آلتای در جنوب سیبری گزارش شده است که با توجه به مشابهت های فرهنگی این منطقه با مناطق یاد شده جای شگفتی نیست.

سرپرست هیأت باستان شناسی در ادامه اظهار کرد: مطالعات توالی اکولوژیکی در لایه های رسوبی زیر سنگ چین ها نشان می دهد، طی سه هزار سال پیش از ایجاد استقرارهای انسانی این منطقه ترکیبی از نهشته های طبیعی از جمله خاک و گیاخاک بوده که در طی چند فاز طبیعی احتمالاً بر اثر تغییرات اقلیمی دچار گسست شده و اکوسیستم جنگلی معتدل مدیترانه ای به سمت دشت باز در حال تغییر بوده است.

او گفت: در طی دوره برپایی استقرار جوامع انسانی به دلیل همزمانی با عصر مفرغ، برای استخراج آهن و کوره ذوب فلز (با توجه به سرباره های بدست آمده) استفاده از منابع جنگلی، سبب شده که پایداری زیستی از دست رفته و سطح زمین از جنگل های متراکم به شکل بوته زارهای پراکنده تغییر شکل پیدا کند که به دلیل بارش های متوالی و تشکیل سیلاب ها قابل سکونت نبوده و در نتیجه کاربری زمین به شکل گسترده به دلیل عوامل انسانی تغییر پیدا کرده است.

قهرمانی گفت: شناسایی دقیق این توالی اکولوژیکی و تغییر گسترده اکوسیستم ها در دست کارشناسی دقیق تر است.

او در انتها شرح داد: با توجه به اهمیت فرهنگی این مطالعات در روشن شدن زوایای تاریک اقوام سکا و عدم موافقت آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی برای عقد قرارداد فاز دوم متاسفانه با احداث و آبگیر سد پیغام چای بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین دچار خاموشی خواهد شد.

عملیات نجات بخشی آثار در معرض خطر سد پیغام چای با توجه به درخواست آب منطقه ای آذربایجان شرقی در فصل اول انجام و با وجود عدم موافقت آب منطقه ای برای انعقاد قرارداد و برای با ارزش بودن مطالعات فصل اول، فصل دوم نیز با کمک های مردمی و با موافقت و مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.