آتشکده آتشکوه بزرگترین چهارطاقی باستانی ایران بر پهنه مرکزی

به گزارش طفره، خبرنگاران، گروه استان ها - قاسم فضلی*: شمار بناها و ساخته های متعلق به پیش از ظهور اسلام در استان مرکزی بسیار اندک است، از این روی، وجود آثار باقی مانده مانند بنای آتشکوه، برای ایران دوستان از اهمیت فراوان برخوردار است. بنای آتشکده آتشکوه در فاصله 12 کیلومتری جنوب غرب شهرستان دلیجان و 7 کیلومتری جنوب شرق شهر نیمور قرار دارد.

آتشکده آتشکوه بزرگترین چهارطاقی باستانی ایران بر پهنه مرکزی

آتشکوه نام روستایی به همین نام و همچنین نام کوهی در مجاورت روستا، نام یک آتشکده تاریخی و نیز نام یک معدن سنگ تراورتن و یک رشته کاریز می باشد که جملگی آنها در منطقه ای کوهستانی قرار دارند.

این آتشکده در جنوب غرب روستای مذکور و در پایه کوه کم ارتقاع آتشکوه ساخته شده است. شیب طبیعی زمین این مکان از طرف جنوب به شمال شرق شکل گرفته و بستر مسیل موجود در محل از جانب غرب و شمال شرق آتشکده مذکور عبور می کند.

مواد و مصالح به کار رفته در ساخت این آتشکده شامل سنگ، آجر، گچ، کاهگل، شفته آهک و نیز تیرچه های چوبی به عنوان کلاف درونی و عامل استحکام بخش و تقسیم کننده نیروی فشار، کارکرد داشته اند.

بنای آتشکده آتشکوه مشتمل بر چهار قسمت چهار طاق، ایوان، اطاق های واقع در دو طرف ایوان و سایر محدثات است. نظر به اینکه ابعاد چهارطاق بیش از پنج متر در پنج متر می باشد، از این روی، از بزرگ ترین چهارطاق های ایران به شمار می رود. پایه هر یک از ستون های این بنای سنگی مربع شکل است و جنس بدنه بنا نیز از سنگ بوده و از گچ به عنوان ملات استفاده شده است.

در رأس هر ستون، یک سنگ قواره بندی شده و یکپارچه، به منظور پایه طاق نصب و استوار گردیده است. بین ستون ها نیز دیوار کوتاه به عنوان آستانه وجود ندارد و به این دلیل چهارطرف چهارطاق باز و غیرمستور می باشد. همچنین از طاق ها و گنبد متعلق به فضای چهارطاق اثری باقی نمانده است.

در سال 1379 برنامه کاوش در این آتشکده به اجرا در آمد که طی آن شماری آجر سالم و شمار فراوانی آجرهای آسیب دیده و شکسته به دست آمد، باتوجه به حجم قابل توجه قطعات گچ صدمه دیده که از لابلای آجرهای شکسته و سالم به دست آمده، می توان نتیجه گرفت که جنس قوس ها و گنبد مربوط به چهار طاق در عصر آبادانی آتشکده از آجر و ملات گچ تشکیل شده بود.

دورنمای قسمتی از ستون ها، بقایای لایه های کاهگل مشاهده می شود که از عوامل ماندگاری این نوع اندود، استحکام خاک، داشتن کاه کافی و در پناه بودن آن از تیررس مستقیم باران و برف را می توان بیان کرد.

ایوان در جانب شمال چهارطاق ساخته شده، به طوری که منظر انتهای دو دیوار ایوان در طرف شمال به صورت دو نیم ستون مدور جلوه می کند. کف این ایوان نسبت به سطح چهار طاق بیش از یک متر پایین است و از این روی یک رشته راه پله واقع در جنوب ایوان، ارتباط آن دو فضارا در عصرآبادانی و عمران خود فراهم می کرده است. در کاوش باستان شناسی از این ایوان و پیشخوان آن در سمت شمال آتشکده، تعدادی قطعات گچبری و سفال های متعلق به عصر ساسانیان کشف شدند.

در رأس دیوارهای ایوان اثری از پایه طاق باقی نمانده و جواب این سؤال که آیا سقف ایوان تیرپوش بوده و یا از طاق تشکیل می شده است را بی پاسخ می گذارد. در طرفین غرب و شرق ایوان، دو اطاق قرار داشته که فقط قسمتی اندک از دیوار و درگاه آنها باقی مانده است. عرض اطاق غربی ایوان به سبب عبور مسیل از محدوده آن، کمتر از همتای دیگر در سمت شرق است.

طاقچه های مربع شکل منظمی در یک ردیف، در دیوار اطاق غربی که با دیوار ایوان مشترک و یکسان است تعبیه شده و با استفاده از نردبان قابل دسترسی می باشد.

اثر انگشتان دست معمار این بنا بر روی ملات گچ، درز و بندکشی سنگ های درون طاقچه، تا امروز باقی مانده است. از این طاقچه ها به منظور نگهداری اشیاء و مدارک آتشکده برای مدتی مشخص استفاده می کردند.

براساس شواهد باستان شناسی در اطراف آتشکده محدثاتی مانند اطاق و ایوان و مخزن (انبار) وجود داشته که عموما از سنگ و گچ ساخته شده بودند. افزون بر اینها، جریان آب دو رشته کاریز بسیار قدیمی که به نام های آتشکده و مسلخ بالا معروف هستند و همچنین زمین های حاصلخیز و سرسبز در غرب و شمال و جنوب غرب آتشکده وجود دارند که مجموعه این شواهد و عوامل، ذهن را به وجود یک باغ متعلق به آتشکده در دوره ساسانیان، هدایت می کند زیرا احداث باغ از مبانی فرهنگی ساخت هر آتشکده درآن عهد بوده، اما امروز اثری از این باغ باقی نمانده است

*دکترای باستان شناسی و مردم شناسی خاورمیانه از دانشگاه گوتینگن آلمان

منبع: mehrnews.com
انتشار: 24 مرداد 1397 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: tafreh.ir شناسه مطلب: 38

به "آتشکده آتشکوه بزرگترین چهارطاقی باستانی ایران بر پهنه مرکزی" امتیاز دهید

1 کاربر به "آتشکده آتشکوه بزرگترین چهارطاقی باستانی ایران بر پهنه مرکزی" امتیاز داده است | 5 از 5
امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "آتشکده آتشکوه بزرگترین چهارطاقی باستانی ایران بر پهنه مرکزی"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید